Een nieuwe studie van de FOD Sociale Zekerheid bevestigt dat verschillende bevolkingsgroepen in België op het vlak van hun sociaaleconomische situatie uiteen groeien. Eerdere analyses toonden al aan dat het armoederisico voor ouderen de afgelopen jaren gedaald was, terwijl het armoederisico voor laaggeschoolden onder de actieve bevolking sterk toegenomen was. De nieuwe analyse toont aan dat laaggeschoolden verder afhaken op de arbeidsmarkt ondanks het feit dat sociale uitkeringen steeds minder voldoen om rond te komen.

Bovendien zetten toenemende ongelijkheden op andere domeinen de sociale cohesie verder onder druk. Deze sociale trends maken het behalen van de Europa 2020 doelstellingen die het terugdringen van armoede en sociale uitsluiting beogen, zeer moeilijk ondanks de positieve evolutie onder ouderen.

De Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid volgt de evolutie van de sociale situatie op basis van een set van Europese Sociale Indicatoren. Eind mei 2016 werd het nieuwe rapport gepubliceerd: ‘The Evolution of the Social Situation and Social Protection in Belgium 2016: Increasing Divergences’.

Dit rapport vervolledigt de update van de evolutie van het armoederisico gebaseerd op de EU-SILC 2014 enquête (najaar 2015). De aanvullingen in deze nieuwe studie baseren zich enerzijds op een verdere analyse van de EU-SILC 2014 cijfers, de nieuwe cijfers van de Europese Enquête naar de Arbeidskrachten (LFS-Labour Force Survey) van 2015 en anderzijds op een reeks van recente andere studies. Dit rapport ondersteunt de opvolging van de Europa 2020- doelstellingen rond het verminderen van het aantal personen in een situatie van armoede en sociale uitsluiting, meer bepaald in het kader van het Nationaal Hervormingsprogramma (NHP).

De tewerkstellingsgraad van laaggeschoolden blijft dalen ….

De globale tewerkstellingsgraad is volgens de recente cijfers van de Enquête naar de Arbeidskrachten ook in 2015 ongeveer op hetzelfde niveau gebleven als de vorige jaren (67,5%). Voor personen met een laag opleidingsniveau is de tewerkstellingsgraad in 2015 echter verder afgenomen. In 2015 bedraagt de tewerkstellingsgraad 45% tegenover 49% in 2007. Deze daling kan vastgesteld worden voor gans België, maar ook specifiek voor Vlaanderen (53% in 2010 tegenover 51% in 2015) en Wallonië (44% in 2010 tegenover 40% in 2015).

…terwijl ook de effectiviteit van de sociale uitkeringen voor personen op actieve leeftijd is gedaald

Het percentage personen op actieve leeftijd, wiens inkomen door de sociale uitkeringen boven de armoederisicogrens wordt gebracht, is gedaald (56% in 2005 tegenover 48% in 2014). Een dalende tewerkstellingsgraad en een dalende mogelijkheid om rond te komen van sociale uitkeringen verklaren het sterk toegenomen armoederisico van laaggeschoolden. Deze vaststellingen wijzen er ook op dat het beperken van de uitkeringen op zich wellicht onvoldoende is om de tewerkstellingsgraad van laaggeschoolden structureel te verbeteren, terwijl dit wel een negatief effect heeft op de bestaanszekerheid.

Toenemende ongelijkheden kunnen sociale cohesie onder druk zetten

De analyse van de Europese Sociale Indicatoren en van een aantal recente andere studies levert een toenemend aantal indicaties op van ongunstige ontwikkelingen in de sociale situatie. Naast het toenemende armoederisico, de lagere tewerkstellingsgraad van laaggeschoolden en de ontoereikendheid van sociale uitkeringen, doet de studie volgende bevindingen:
– Een beginnende toename van uitgestelde medische- of tandzorgen om financiële redenen, voornamelijk onder de laagste inkomensgroepen;
– De hoge sociale ongelijkheid in onderwijsresultaten, waar België door de OESO en UNICEF tot de minder goede presteerders wordt gerekend;
– De middelmatige tot minder goede prestaties van België op het vlak van ongelijkheid onder kinderen op het vlak van inkomen, zelf-gerapporteerde gezondheidstoestand en tevredenheid met het leven (UNICEF)
– de slechte sociaaleconomische positie van migranten, waar België eveneens tot de minder goede leerlingen behoort in de EU.
Het feit dat een aantal negatieve ontwikkelingen zich concentreren binnen reeds zwakkere sociale categorieën kan samen met soms scherpe sociaal ruimtelijke verschillen binnen steden een ernstige uitdaging inhouden voor de sociale cohesie.